“La Folia” (Spaans), wat zoveel als “de waanzin”, “de dwaasheid” of “de leeghoofdigheid” betekent, is een van de meest opmerkelijke fenomenen in de muziekgeschiedenis. Dit eenvoudige maar intrigerende deuntje werd voor het eerst gepubliceerd in 1672 (door Jean-Baptiste Lully). De wortels ervan gaan echter terug tot de 16e eeuw. Het is ook gekend onder de naam “Les folies d’Espagne” (Frans), “The Folies of Portugal” (Engels), La Follia (Italiaans) en Folia (Portugees).
Tot op de dag van vandaag blijft het een grote uitdaging voor tal van componisten. In de afgelopen 4 eeuwen hebben meer dan 150 componisten zich door dit thema laten inspireren; variërend van een deel uit een beroemde Bach-cantate (‘Unser trefflicher lieber Kammerherr’ (1742) uit de Boerencantate BWV 212) tot een populair filmdeuntje van Vangelis (Conquest of paradise (1992)).
Het thema verschijnt over het algemeen aan het begin en einde van een bepaalde “folia”-compositie en dient als “boekensteunen” voor een reeks variaties waarbinnen zowel de melodische lijn als zelfs het metrum kunnen variëren.
In 1701 besluit ook de Franse componist Marin Marais (1656-1728) in zijn tweede boek met composities voor viola da gamba en continuo, het Folia-thema te gebruiken voor een set van niet minder dan 31 variaties (couplets).
Marin Marais leerde Viola da gamba spelen van Monsieur de Sainte-Colombe. (In 1991 maakte de Franse regisseur Alain Corneau hierover de Film „Tous les matins du monde“ – zeker een aanrader om eens te bekijken en te beluisteren!).
In 1676 kwam Marin Marais als musicus in dienst van het koninklijke hof. Drie jaar later werd hij officieel aangesteld als ‘Ordinaire de la chambre du roy pour la viole’ (een soort huismeester voor viola da gamba in dienst van de koning). In 1685 volgde een benoeming tot solist. Tevens speelde hij in het orkest van de Académie Royale de Musique (Koninklijke Muziekacademie), dat onder leiding stond van Lully. Tot 1715 diende hij onder de Zonnekoning (Lodewijk XIV) en tot 1725 onder Lodewijk XV.
Zoals het in de barokperiode gebruikelijk was, werden populaire melodieën ook op andere instrumenten gespeeld. Vooral de versies voor blokfluit en voor dwarsfluit werden beroemd (naast de originele voor Viola da Gamba natuurlijk).
Zo komt het dat je in het fragment van vandaag 6 van die variaties kan horen op Dwarsfluit, voor u in een visueel zeer creatief filmpje gegoten door de Britse fluitiste Emily Beynon.
Let wel op… te veel naar deze aanstekelijke melodie luisteren, kan tot “waanzin”, tot “gekheid” leiden… beluisteren dus op eigen risico!